بیدار - PENCIL TREE
نام علمی: EUPHORBIA TIRUCLLI
خانواده : EUPHORBIACEAE - فرفیون - افوربیاسه
بومی منطقه : آفریقا
نام های دیگر : Aveloz، Firestick Plants، Indian Tree Spurge، Sticks on Fire، Milk Bush ،
بیدار
این گیاه در بخشهای وسیعی از شمال شرق، مرکز و جنوب آفریقا پراکنده شده است. بیدار در مناطق خشک به راحتی رشد می کند.
بیدار گیاهی جذاب و بومی آفریقا است که امروزه از آن به عنوان یک گیاه زینتی هم استفاده می شود. این گیاه به عنوان سم ماهی ها معروف است. در برخی مناطق این گیاه را در آب ریخته که باعث بیهوش شدن ماهی ها و صید راحتتر آنها توسط ماهیگیرها می شود.
بیدار گیاهی به شدت منشعب، با ساقه های گوشتی و به ارتفاع 3 تا 5 متر است. قسمتهای قدیمی تر ساقه، خاکستری و با بریدگی های طولی متعدد است. برخی مواقع برآمدگی های سیاه رنگ، خشن و دکمه مانند بر روی ساقه دیده می شود. ساقه ها استوانه ای شکل، صاف و سبز هستند. برگهای بیدار زرد و تا حدودی نامشخص هستند. این برگها بر روی ساقه های باریکی رشد می کنند. این ساقه ها به صورت آویزان، متناوب یا به صورت گروهی رشد کرده و به رنگ سبز کمرنگ هستند. گلهای بیدار زرد، نامشخص و در گل آذینهای خوشه ای رشد می کند. میوه بیدار از نوع کپسول بوده و دارای شیارهای مشخصی است. رنگ میوه سبز کمرنگ بوده که کرکهایی بر روی آن دیده می شود. بذرهای موجود در میوه بیضی، صاف و قهوه ای تیره هستند که خطوط سفید رنگی بر روی آن دیده می شود. این خطوط سفید دارای لاتکس است.
لاتکس موجود در بیدار داری 53 تا 80% آب و 3 تا 4% caoutchouc است. لاتکس تازه دارای الکل ترپنیک و ایزویوفورال است. لاتکس خشک شده ایزویوفورال ندارد ولی دارای کتون یوفورون است. علاوه بر این، رزین نیز در لاتکس خشک شده به میزان زیادی وجود دارد.
بیدار گیاهی است که اغلب در زمینهای خشک و سنگلاخی رشد می کند. این گیاه با کم کردن سطح برگها و استفاده از ساقه ها برای فتوسنتز توانسته نیاز آبی خود را به شدت کم کند. این گیاه در آب و هوای گرم، نسبتا سریع رشد می کند و شاخه های زیادی تولید می کند. بیدار برای رشد به خاکهای ماسه ای و با بافت خشن نیاز دارد و بهترین رشد را در نور کامل آفتاب دارد.
بیدار به مقادیر بالای نمک و شوری خاک نیز مقاوم است.
بیدار دارای ترکیب سمی لاتکس است که با کمی تغییر می تواند به ماده ای همانند گازوئیل تبدیل شود. این موضوع سبب شده است که شیمیدان معروف، Melvin Calvin، پیشنهاد دهد که از این گیاه برای تولید فرآورده های نفتی استفاده شود. Melvin Calvin تخمین زده است که از نیم هکتار زمین زیر کشت این گیاه، 10 تا 15 بشکه فرآورده نفتی به دست می آید. در هند و مالزی از این گیاه برای درمان آسم، سرفه، گوش درد، دردهای عصبی، رماتیسم و دندان درد هم استفاده می شود.
در طب سنتی برخی مناطق از این گیاه به عنوان پادزهر مار استفاده می شد. از این گیاه در طراحی فضای سبز و در مناطق سنگی و سنگلاخی هم استفاده می شود.
این گیاه برای موشها و حشرات هم سمی است و در نتیجه، در برخی مناطق برای دور کردن موشها، پشه ها و سایر حشرات موذی کشت می شود.
این گیاه از طریق بذر و یا گرفتن قلمه به راحتی می توان تکثیر کرد. بذرهای تازه را باید در اواخر تابستان و وقتی هوا هنوز گرم است در خاک مرطوب کشت کرد. وقتی گیاه هنوز جوان است رطوبت کافی و مواد غذایی بالا می تواند به استقرار سریعتر آن کمک کند.
در صورت گرفتن قلمه، باید ابتدا اجازه داد شیره سفید رنگ ساقه ها خارج شده و سپس آنها را در خاک مرطوب کشت کرد.
لاتکس موجود در شیرابه این گیاه به شدت سمی است و سبب التهابات پوستی شدید می شود. تماس این ماده با چشم می تواند سبب دردهای شدید و در بعضی مواقع کوری شود. مصرف خوراکی این گیاه نیز به شدت سمی بوده و سبب مرگ می شود.
