خواص دارویی و درمانی گیاه چریش Azadirachta indica
مقدمه ای در مورد چریش
اسم علمی: Azadirachta indica
اسم انگلیسی: Neem
چریش یک درخت بزرگ و همیشه سبز است که در داروسازی کاربرد فراوانی داشته و به عنوان حشره کش نیز استفاده می شود. دانه، روغن دانه، برگ و پوست چریش خواص درمانی دارند و در شرایط گوناگونی مثل گال، پسوریازیس، مالاریا، دیابت و اضطراب مورد استفاده قرار می گیرند.
هر بوته گیاه چریش چندین برگ دارد که مانند سبزی تره قسمت انتهایی آن در غلافی سفیدرنگ پیچیده شده است .گیاه چریش در فصل بهار در همه سبزی فروشی ها عرضه می شود مردم خراسان شمالی بخصوص روستاییان با استفاده از این گیاه آشی موسوم به آش چریش و نانی به نام نان چریشی درست می‌کنند .
آش چریشی مخلوطی از حبوبات، بلغور و گیاه چریش است و نان چریشی نیز با استفاده از خمیر، زردچوبه، سیب زمینی، پیاز، روغن حیوانی و گیاه چریش در تنور پخته می‌شود .گیاه چریش در خراسان شمالی به لحاظ شرایط اقلیمی آن بخصوص در مناطق شمالی در منطقه گلول شیروان، راز و جرگلان، ارتفاعات اسدلی و کوه شاه جهان اسفراین، سالوک، کوه بهار، قزلق و شوقان جاجرم و مناطقی از شهرستان مانه و سملقان می‌روید .
کارشناسان منابع طبیعی خراسان شمالی، برای جلوگیری از تخریب مراتع و پیشگیری از نابودی این گیاه ، آموزش بهره‌برداران در شناسایی گونه‌های قابل بهره برداری، زمان گلدهی، زمان رسیدگی و بهترین زمان برداشت ریشه‌ها را حایز اهمیت می دانند .
ریشه‌های غده‌ای برخی از این گونه‌ها چسبناک بوده که موارد استفاده از آن در مناطق مختلفی از جمله ایران، ترکمنستان و افغانستان به عنوان چسب طبیعی مشاهده شده است.این گیاه علاوه بر مصرف خوراکی اش قابلیت دارویی نیز دارد .علاوه بر مصرف دارویی آن به‌تنهایی و یا در ترکیب با سایر گیاهان ارزش آن مضاعف می‌شود و در طب سنتی برای مداوای عوارض لکه‌های پوستی، اگزما، شکستگی اعضای بدن و جلوگیری از ریزش مو و تقویت پیازمو نیز کاربرد دارد .
کارشناسان با تاکید بر اینکه هنگام برداشت، فقط باید برگ این گیاه جدا شده و از ریشه کندن آن خودداری شود زیرا قطع گیاه چریش از ریشه موجب کاهش پراکنش آن می‌شود.در فصل بهار در خراسان شمالی نزدیک به 50 نوع گیاه خوراکی و دارویی برداشت می شود.
فواید دارویی و درمانی چریش در طب سنتی
- خواص ضدسرطانی چریش
چریش از خواص دارویی افسانه‌ای بسیاری برخوردار است اما یکی از مهم‌ترینِ آنها از بین بردن سلول‌های سرطانیست. در بدن همه ما سلول‌های سرطانی وجود دارد، اما این سلول‌ها به طور طبیعی، بی‌نظم و سازماندهی نشده هستند. اما اگر خودتان شرایط خاصی را در بدنتان فراهم کنید، آنها مجال سازماندهی می‌‌یابند. جهش از یک خطای جزئی به یک جنایت سازمان‌یافته و بروز فاجعه‌ای عظیم. مادامی که این سلول‌ها بی‌هدف این‌طرف و آن‌طرف می‌چرخند، مشکلی پیش نمی‌آید.
اما به محض اینکه همه یک‌جا جمع می‌شوند، فاجعه‌ای به وقوع می‌پیوندد. مصرف روزانه مقدارکمی چریش، تعداد سلول‌های سرطانی را از حد نصاب کمتر نگه می‌دارد، بنابراین امکان تجمع و حمله به دستگاه‌های مختلف بدن برایشان فراهم نخواهد شد.
- خواص ضدباکتریایی چریش
دنیا لبریز از باکتریست. بدن نیز همین‌طور مملو از باکتریست. در وجود شما موجودات میکروارگانیسم فراوانی زندگی می‌کنند که ورای تصور شماست. بدون آنها امکان هضم هیچ چیزی برای شما وجود ندارد، در حقیقت امکان حیات شما نیز وجود نخواهد داشت. اکثر باکتری‌ها مفیدند اما برخی از آنها دردسر سازند. بدن شما به طور مداوم در حال صرف انرژی برای کنترل آنهاست. اگر میزان باکتری‌های مضر افزایش یابد، احساس ضعف می‌کنید زیرا سیستم دفاعی بدن مجبور به صرف انرژی مضاعف برای مقابله با آنها خواهد شد.
با مصرف خوراکی و موضعی چریش می‌توانید باکتری‌ها را کنترل کرده، زمینه رشد فزاینده آنها را از بین ببرید و بدین ترتیب مجبور نیستید تا انرژی بدن را صرف مقابله با آنها نمائید. اگر روزانه میزان معینی چریش مصرف نمائید، باکتری‌های مضر روده‌ای را نابود خواهد کرد و به طور کلی روده شما پاک و عاری از هرگونه عفونت خواهد ماند.
همچنین اگر در نقاط خاصی از بدن بوی نامطبوعی به مشام می‌رسد، بدین معناست که میزان فعالیت باکتری‌ها در آن نقطه زیاد است. تقریبا همه به نوعی متحمل مشکلات پوستی خفیفی هستند. اگر مقداری برگ چریش را پیش از استحمام روی پوست خود مالیده و اجازه دهید تا مدتی باقی مانده و خشک شود و سپس با آب بشوئید، نقش پاک‌کننده ضدباکتریایی خوبی را برایتان ایفا خواهد کرد.
- شیوه دیگری از کاربرد موضعی چریش
چند برگ چریش را به مدت یک شب در آب خیس کنید و صبح با این آب استحمام کنید. اگر بدن خود را با آب چریش بشوئید، پوستی پاک و درخشان برایتان به ارمغان می‌آورد.
- خواص چریش برای مرتاض‌های سادانا
مهم‌تر از همه موارد بالا، خواص گرمابخشی چریش به بدن است. تولید گرما در بدن کمک شایانی به تولید نیروی مضاعفی در قالب انرژی می‌کند. طبیعت‌های مختلفی می‌تواند بر بدن غالب شود که دو مورد از آنها در اصطلاح سنتی sheeta و ushna خوانده می‌شود. نزدیک‌ترین واژه به "شیتا" در زبان انگلیسی "سرما" می‌باشد اما معادل کامل آن نیست.
اگر طبیعت بدن شما به شیتا متمایل باشد، میزان ترشحات مخاطی در بدن شما افزایش می‌یابد. ترشحات مخاطی بیشِ از حد، زمینه‌ساز بیماری‌های عدیده‌ای از جمله سرماخوردگی متعارف و سینوزیت تا مشکلات فراوان دیگری در دستگاه‌های مختلف بدن می‌گردد.برای یک هاتایوگی، مصرف چریش بسیار مهم است زیرا بدن آنها را تا حدودی به طبیعت اوشنا سوق می‌دهد. اوشنا به معنای سوختگیری می‌باشد. برای سادهاکا که در عوالم ناشناخته سیر می‌کنند، همراه داشتن کمی سوخت اضافه برای مواقعی که دستگاه‌های بدن به انرژی بیشتری نیاز پیدا کردند، قابل اطمینان‌تر است.
ضروریست که شعله آتش را کمی افروخته‌تر از حد معمول نگه دارید. هنگامی که بر بدن طبیعت شیتا غالب شود، توانایی انجام فعالیت زیاد از فرد گرفته می‌شود. اما اگر بدن خود را به سوی طبیعت اوشنا سوق دهید، حتی اگر سیاحت کرده و با هر چیزی روبرو شوید این آتش مضاعف همواره مشتعل خواهد ماند و از عهده نفوذ عوامل خارجی برخواهد آمد. چریش در این مسیر نقش پشتیبانی قدرتمند را ایفا می‌کند.
نکاتی که باید مد نظر داشته باشید
مد نظر داشته باشید، در صورت مصرف بیش از حد، چریش موجب نابودی نطفه می‌گردد. خانم‌های باردار در چهار تا پنج ماه اول بارداری که جنین در حال رشد است نباید چریش مصرف کنند. چریش صدمه‌ای به تخمدان وارد نمی‌کند اما دمای مضاعفی در آن ناحیه ایجاد می‌کند و درهنگام بارداری که دمای بدن به طور طبیعی بالاست، این گرمای مضاعف ممکن است باعث از بین رفتن نطفه گردد.
خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند نباید چریش مصرف کنید زیرا موجب گرمای مضاعف شده و این امر تهدیدی مشابه با یک جسم خارجی برای جنین محسوب می‌شود.اگر دمای بدن بالا رود تغییرات خاصی در دستگاه‌های بدن رخ می‌دهد، که زنان بیش از مردان متوجه این موضوع خواهند شد. بعد از آغاز مصرف روزانه چریش، فواصل چرخه قاعدگی برخی از خانم‌ها کوتاه‌تر می‌شود.
در این موارد فقط کافیست آب بیشتری بنوشید. اگر نوشیدن آب به تنهایی برای کاهش دمای بدن کفایت نکرد، یک برش کوچک لیمو یا کمی آب لیمو به آب مصرفی خود اضافه نمائید و اگر باز هم مثمر ثمر نبود، آب gourd بنوشید که از خواص خنک‌کنندگی برخوردار است. گزینه دیگر مصرف روغن کرچک است. اگر مقدار کمی از آن را به داخل ناف، اطراف چاکرای قلب، چال گردن و پشت گوش خود بمالید، بی‌درنگ احساس خنکی خواهید کرد.
درقسمت های مورد استفاده: پوست، برگ، دانه، شاخه های جوان
- اثرات مهم: ضدباکتری، ضد قارچ، ضد التهاب، پاک کننده خون، تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، کاهنده قند خون، ضدخارش
- بیماری های پوستی: رایج ترین استفاده از چریش در کشورهای غربی، به صورت روغنی است که می تواند درد و جوشهای دردناک و همراه با خارش را درمان کند. این گیاه را می توان برای التهابات پوستی مثل اگزما و پسوریازیس و همچنین برای درمان شپش سر، گال و مشکلات قارچی مانند کچلی موضعی به کار بست. روغن آن نیز به عنوان یک ضماد برای بیرون کشیدن سموم از محل جوشهای پوستی کاربرد دارد.
- پوست درخت این گیاه در کاهش تب مفید است.
- گل آن برای رفع اختلالات روده ای استفاده می شود.
- استفاده روزانه ساقه آن در تمیز کردن دندان به کار می رود. چریش دندان ها را سفید و محکم می کند و از ناراحتی لثه، دندان درد، بوی بد و عفونت دندان جلوگیری می کند.
- قرار دادن پودر و یا روغن این گیاه روی زخم باعث بهبود سریع آن می شود.
- روغن این گیاه از سفید شدن، ریزش و شوره سر جلوگیری می کند.
- روغن آن برای ماساژ دادن و برطرف کردن درد عضلات، نقرس، آرتریت روماتوئید، استئو آرتریت موثر است.
- مصرف خوراکی آن، یبوست را درمان و سوءهاضمه را رفع می کند.
- مصرف خوراکی این گیاه با از بین بردن کرم های روده به عملکرد سالم آن کمک می کند.
- این گیاه توانایی تقویت سیستم ایمنی بدن را دارد و هر نوع بیماری که باعث ضعیف شدن بدن می شود را از بین می برد.
سایر کاربردها
استفاده از چریش به صورت داخلی در موارد عفونت باکتریایی، قارچی و ویروسی، واکنش های آلرژیک مثل آسم، دیابت، مشکلات گوارشی مانند زخم معده و اختلالات کبدی مرسوم است. این داروی قوی و مؤثر معمولا بی خطر به نظر می رسد ولی بهتر است که برای مصرف داخلی آن بعد از مشورت با یک پزشک گیاهی اقدام نمایید. چریش اثر ضدبارداری و پیشگیری از آن را دارد و زنانی که قصد باردار شدن را دارند باید از مصرف آن اجتناب کنند.
